maandag

26

december

 

Het Kerstkribje

De vlammen stonden bevend en bedeesd
te branden in de kerstboom, en daaronder
eerbiedig aangetreden om het wonder
de ezel en de os, het brave beest.

En Jozef ook, misschien het allermeest
verwonderd over wat er met en zonder
hem was gebeurd, maar blozender, haast blonder
en blijer dan hij ooit nog was geweest.

Maria in Mariablauw en wit,
de wijzen uit het oosten met geschenken.
Zou iemand aan iets lelijks kunnen denken
bij zoveel moois en liefelijks als dit?

Er blonk een ster. Herodes was te vroeg.
Het kindje had nog heel wat voor de boeg.

Kees Stip (1913-2001)

uit: Au! De rozen bloeien (1983)

 

dinsdag

6

december

Winter op het land

Reeds vuurt in mat en mistig inkarnaat
de lage zon te weinig en te zelden;
duisternis komt en het vroegste uur is laat
voor wie al de uren van de zomer telde.

Alleen prijkt nog op witberijmde velden
het rapenloof, het laatste groen sieraad
des najaars. Hoor, de zwarte raven melden
de lange winter die nu komen gaat.

Giet olie in de lamp, ontsteek de haard,
sluit al de deuren en de vensters dicht,
staar door het raam naar de ontblaarde gaard,

kijk naar uw vrouw, zie haar bemind gezicht,
zo leert gij hoe goed en beminnenswaard
een dag kan zijn ook zonder kleur en licht.

 

Jan van Nijlen (1884–1965)
uit: Verzen (1906)

 

donderdag

3

November

Weggaan

 

Weggaan is iets anders

dan het huis uitsluipen

zacht de deur dicht trekken

achter je bestaan en niet

terug komen, want je blijft

iemand op wie wordt gewacht.

 

Weggaan is eigenlijk een soort

van blijven, niemand wacht dan

want je bent er nog, niemand

neemt afscheid want

je gaat niet weg.

 

Rutger Kopland (1934-2012)

 

woensdag

2

November

Allerzielen

 

De dood
voor James Brockway

Die norse gast zal jou niet overslaan.
Nooit belt hij op en vraagt: ‘Kom ik gelegen?’
Hij komt te vroeg, te laat, zijn zeis stoot tegen
je lamp of vaas. Hij laat zijn koffie staan.

Beloftes worden niet door hem gedaan
en nooit zal hij zijn knekelvoeten vegen.
Hij kent geen smalltalk. Er wordt stuurs gezwegen
tot hij je vraagt om met hem mee te gaan.

Dat was het dan. Je bent opeens zo moe.
Hij zegt: ‘Je wist toch dat ik ooit zou komen.
Die lamp, die vaas, het doet er niet meer toe.

Kijk niet zo bang. Het sterven doet geen pijn.
Het zal een slapen, slapen zonder dromen,
het zal een slapen zonder weerga zijn.’

Patty Scholten (1946-2019)

                                                         donderdag

6

oktober

Oxford Street

Alles kan veranderen in een dag
als de auto’s gaan grazen in de straten,
mooie glanzende koeien en schapen
en de verkeerslichten staan groen op gras.

Engelen als cowboys ertussendoor
houden zich bezig met de paardekrachten,
want God, God in het diepst van zijn gedachten,
dat is een boer, dat is gewoon een boer.

Hij scheurt het asfalt als een grasland open,
in de riolen schieten vissen kuit,
wat dood is doet hij ademen en lopen,

maakt van metaal een zachtkloppende huid.
Het zal ontroerend zijn om te aanschouwen
als al die auto’s ook kunnen herkauwen.

Guillaume van der Graft (1920-2010)

 

woensdag

5

oktober

 

Leraar Nederlands als dode taal

Als de enige baan die ik kan krijgen
leraar Nederlands als een dode taal is — de anderen hebben het opgegeven
of zijn verdwenen — begin ik met lijstjes woorden
die ongeveer hetzelfde klinken? Met welke gedichten zou ik beginnen

als ik iets wilde lezen met de klas? Een opdracht voor een heel ander vak:
bedenk wie er Nederlands zou willen leren wanneer niemand het meer spreekt,
en beschrijf hoe ze eruitzien: de vrouw van wie de grootmoeder
uit een verdronken dorp kwam, de jongen van twaalf
wiens vader en moeder zeiden dat hij ten minste één vak serieus moest nemen
en hij koos dit uit een lange lijst, ook om te zien of ze hem
tegen zouden houden. Er zijn veel leraren in de Nederlandse poëzie,
de beste misschien in Latijn en Grieks,
en Ida Gerhardt die weer bij Leopold in de klas zat
gebruikt het woord ‘onaangeraakt’ in het gedicht waarin zij haar klas uitlegt
dat één woord in het Grieks zowel ziel als vlinder betekent (en in het Hebreeuws,
zeg ik, een taal waarvan Ida Gerhardt, psalmvertaalster, veel meer weet dan ik
betekent hetzelfde woord ziel en wind en in het Nederlands
betekent ziel niets meer voor wie het woord in de mond neemt,
behalve om aan te duiden waar anderen het ooit over hadden,

dus blijft er enkel over: vlinder en wind) en in een ander gedicht

schrijft Ida Gerhardt opnieuw ‘onaangeraakt’,
over Socrates wanneer die over waar een drempel zou kunnen zijn heen stapt
en het gedicht waarin zij over ‘waterlaarzen’ schrijft
is over woorden in de eigen taal cadeau krijgen,
soms twee meteen achter elkaar,
alsof ze als jongen en meisje aan elkaar voorgesteld zijn en dat nog steeds weten.

Nachoem M. Wijnberg (1961)
uit: Namen noemen (2022)

 

vrijdag

30

September

O Schepper die in koelen bloede schiep
den hamerhaai en alle diepzeedieren,
de zaagvis en de slijmerige wieren,
bloedzuiger, pestbacillen en poliep,

en in den mens de donkre drang des bloeds,
maar ook de pijn der heldere bewustheid
die hem berooft van iedere gerustheid
en uwe wreedheid fel beseffen doet:

geef ons de onbewustheid der natuur
opdat wij van dit alles niets meer weten,
een diepe droom om alles te vergeten,
één koele druppel in dit helse vuur.

Willem Hessels (1906-1949)

 

woensdag

14

September

 

 

Waakvlam

 

Het kwik zakt maar de zomer laat sporen na,

kurkdroog blad ritselt veel te vroeg van herfst.

Na hitte komt angst voor kou, nu de meter

in talloze kasten tikt als een tijdbom.

De oude ondergrondse bellen in het oosten

spekken de verkeerde kas, de echo van oorlog

vertaalt zich deze winter in kille kamers

en kopzorgen. Wat moeten we verbranden

in een wereld die al zindert?

En hoe bereidt een mens zich voor op minder

in een tijd die gebouwd is op blind geloof

in meer?

Je zou een waakvlam willen in het midden

van de stad, een kleine, blauwe belofte

op toekomstig vuur.

Je zou willen weten hoe je zoiets in jezelf

ontsteekt en overdraagbaar maakt.

Marjolijn van Heemstra

Stadsdichter Amsterdam

 

zondag

4

September

Taallesje

Mijn tante heeft mijn oom getrouwd
zo'n twintig jaar geleden,
jenever was de oorzaak
en mijn neefje was de reden.

Jan Boerstoel (1944)

 

zaterdag

27

Augustus

Vast en zeker

Nico Copernicus

Trok na wat rekenwerk

Vlot de conclusie dat

tóch echt de zon ...

Vandaar dus Eisinga's

Heliocentrische

Keilboutverankering

Aan het plafond

Peter Middelkoop

 

vrijdag

26

Augustus

Nullekebulleke

Maandenlang ploeteren

eindeloos foeteren

meten en rekenen

steevast paraat:

Niets is te veel voor de

wetenschapsliefhebber

(tenzij die stuit op een

nulresultaat).

Diana de Veld

 

zaterdag

20

Augustus

Naar de kern

De een speurt naar de kern van het atoom,

een ander naar de oorsprong van het leven.

De volgende gaat priemgetallen zeven

of geeft een nieuwe duiding aan een droom.

De een poneert: ‘Ook chatbots denken na’,

een ander vindt het mensenbrein in talen

of zoekt een middel tegen hersenkwalen,

of zegt alleen: ‘Ik denk, dus ik besta.’

De feiten die elk onderzoek tentoon spreidt

zijn klinkers in de heirbaan naar de schoonheid.

Niels Blomberg

 

vrijdag

12

Augustus

Maanlicht

Mijn kamer, waar ik argeloos
Daar straks kwam binnen loopen,
Verlangende alleen te zijn,
Waar ik mij veilig dacht,
Was mij door ’t felle manelicht
Ontvreemd, dat door het open-
geslagen venster binnenkwam
Uit klaren zomernacht.

O, dat gewetenlooze licht!
Dat rustig lag te slapen
Op ’t koele bed, waar ik zoo graag
Mijn hoofd verbergen ging,
En dat mijn lieve kamer in
Een lichtgrot had herschapen,
Waar ieder ding mij vreemd en koud
En zwijgende ontving.

Jacqueline van der Waals (1868-1922)
uit: Nieuwe verzen (1909)

 

donderdag

11

Augustus

 

Hogere wiskunde

Ik heb slechts voor de wetenschap geleefd
en ben verdwaald in machten en quotiënten.
Ik smachtte naar meetkundige segmenten
en was er zelfs in dromen mee verkleefd.

Bij dag en nacht heb ik steeds nagestreefd
de zin te vinden in de exponenten.
Ik heb slechts voor de wetenschap geleefd
en ben verdwaald in machten en quotiënten.

Nu weet ik niet exact meer wat het geeft.
Sinds mijn pensioen ontwikkel ik talenten
voor zon en wind, het deinen van de lente,
voor driften waar geen cijfer vat op heeft.
Ik heb slechts voor de wetenschap geleefd.

Jelle Pieters